Analiza i Aktywizm – sprawozdanie z konferencji

W dniach 1-3 grudnia 2017 roku w malowniczej Pradze odbyła się trzecia konferencja z serii „Analiza i Aktywizm” organizowana przez Czeskie Stowarzyszenie Psychologii Analitycznej pod auspicjami Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychologii Analitycznej (International Association for Analytical Psychology (IAAP). Organizatorzy podkreślali potrzebę poszukiwania kreatywnych podejść do społecznych i politycznych problemów, przed jakimi staje współczesny świat. Celem konferencji była zatem prezentacja jungowskich koncepcji, za których pomocą można wyjaśniać obecne zjawiska oraz przemiany społeczno-polityczne. Obrady odbywały się w dość niecodziennym otoczeniu, a mianowicie w budynku po niegdysiejszym kościele pod wezwaniem św. Anny na praskiej Starówce – miejsce to wybrano nieprzypadkowo i czuć było przenikające się w nim sacrum i profanum.

Wykład otwierający pt. Maniakalno-depresyjne społeczeństwo wygłosił Tomaš Sedlaček, który między innymi – stosując metaforę bipolarności w odniesieniu do procesów ekonomicznych – zwrócił uwagę, że pojawiające się obecnie kryzysy polityczne często mają kompensować idee nadwartościowe.

W pierwszym panelu, zatytułowanym: Liderzy, dowodzenie, migracja udział wzięło trzech prelegentów. Tom Singer, odwołując się do spotkania ducha głębi z duchem czasów, mówił o lęku przed wyginięciem i tęsknotą za anihilacją w odniesieniu do „trumpizmu”, jako kulturowego kompleksu Ameryki. Gražina Gudaitè omawiała na podstawie wyników badań zagadnienie relacji z autorytetem w kontekście kompleksów kulturowych, jak również pracy psychoanalitycznej, wskazując przy tym na istotność i leczący potencjał rebelii przeciwko terapeucie. Antonio Karim Lanfrenchi zaprezentował zaś problematykę kompleksu (post)kolonialnego oraz rasizmu w aspekcie etycznym oraz analitycznym, podkreślając, że unicestwiliśmy już wiele grup społecznych i realnie konfrontujemy się teraz z zagrożeniem wyginięcia nas samych.

W trakcie dyskusji pojawiły się liczne komentarze, które odnosiły się do pytania o to, jak głęboko indywidualna psyche zanurzona jest w psyche obiektywnej:, a także o to, do jakiego stopnia odgrywamy w codziennych relacjach przeszłe doświadczenia kulturowe i jak bardzo szkodzą one funkcjonującym współcześnie różnym grupom społecznym.

Wczesnym rankiem drugiego dnia konferencji odbyła się matryca śnienia w międzynarodowej grupie. W trakcie dzielenia się snami splatały się wątki bycia osobno i bycia razem, bezpieczeństwa oraz zagrożenia, płynącego z łączenia się w grupy, co korespondowało z tematami późniejszych wykładów oraz prelekcji. W tym dniu odbyły się dwa panele oraz dyskusje w mniejszych grupach, gdzie stworzona została okazja do dzielenia się swoimi przemyśleniami oraz doświadczeniami. Pierwszy panel dotyczył kryzysów i udział w nim wzięli: Tristan Troudart, który mówił o kryzysie ojcostwa zarówno w perspektywie klinicznej, symbolicznej i politycznej, Gao Lan Shen, przedstawiająca innowacyjny projekt pracy psychoanalitycznej z wykorzystaniem terapii w piaskownicy z dziećmi osieroconymi w wyniku działań wojennych w Chinach oraz Dennis Merritt, który pokazywał na przykładzie kryzysów ekologicznych, że kompleksy kulturowe projektujemy również na środowisko naturalne.

W trakcie dyskusji zwrócono uwagę, że bywa trudno korzystać z narzędzi psychologii analitycznej w sytuacji pracy z pacjentem po silnym doznaniu traumatycznym, gdy rozległość tragedii, dotyczącej tortur, więzienia, przemocy, wielokrotnych gwałtów jest ogromna. Wskazano jednocześnie na duże walory terapeutyczne terapii w piaskownicy, czy pracy z rysunkiem, kiedy pacjent ma szansę wyrazić coś poza słowami, ponieważ werbalizowanie trudnych doświadczeń może skutkować ponowną traumatyzacją.

Dalsza rozmowa dotyczyła również nadmiernego gloryfikowania rdzennych kultur amerykańskich i tego, czy potrzebujemy porównań, ustalania pewnych kryteriów i czy różnice faktycznie realnie istnieją na kolektywnym poziomie, czy nie są to konstrukty społeczne, które powielamy od wieków. Uczestnicy stawiali pytania, o przenikanie się kultury oraz biologii i zastanawiali się, czy możliwe jest po prostu różnienie się i szanowanie tej odmienności bez dewaluowania oraz gloryfikowania którejkolwiek ze stron.

W trakcie kolejnego panelu pt. Migracja, uchodźcy, mury, mosty referaty wygłosiły cztery osoby. Monica Luci mówiła o uchodźcach na przykładzie okolic Morza Śródziemnego w kontekście pogwałcenia ciała, przekraczania granic państwowych i zagrożenia tożsamości. Evangelos Tempelis pokazał Kosowo jako stan umysłu, dokonując psychosocjologicznej oceny społeczności kosowskiej. Begum Maitra zaprezentowała uprzedzenia jako zasoby odnawialne, a Gustavo Beck w swoim wystąpieniu zatytułowanym: Jak poruszać się między ścianami? – odniósł się do problematyki granicy amerykańsko-meksykańskiej, koncentrując uwagę na hybrydowych tożsamościach oraz świadomości nomadycznej.

Ostatni dzień konferencji również otworzyła matryca śnienia i podobnie, jak w dniu poprzednim, odbyły się dwa panele. Pierwszy z nich zatytułowano: Historie i Przyszłość. Głos zabrali: Scott Hyder, który wygłosił referat na temat środowisk naturalnych Jaźni oraz telos zbiorowej indywiduacji, Yasuhiro Tanaka, który przybliżył zagadnienie „ukrytego chrześcijaństwa” w feudalnej Japonii, Heba Zaphiriou-Zarifi, pokazująca w emocjonalny sposób „sierotę naszych czasów” – Palestynę oraz narracje psychologicznego dziedzictwa Palestyńczyków, a także Jörg Rasche, który opowiedział o współczesnym kompleksie golema, odnosząc się do Internetu oraz portali społecznościowych.

W ostatnim panelu pt. Psyche w kontekście politycznym wystąpili: John Beebe, który przybliżył temat psychologicznego obywatelstwa, podkreślając, że tradycja ignorowania afektu towarzyszącemu obrazowi sennemu jest długa w psychologii analitycznej i w kontekście snów o zawartości politycznej nie należy ignorować afektu pacjenta, Heather Formaini, która przybliżyła – na przykładzie własnej praktyki psychoanalitycznej – problem społeczności romskich, zwracając uwagę na psychologiczną dynamikę wyuczonej bezradności, Ali Zarbafi, który omawiał przypadek analizy homoseksualnego mężczyzny pochodzenia arabskiego, a także Lynn Alicia Franco, pokazująca ideę rozwijania wielokulturowej koncepcji w psychoterapii za pośrednictwem kursów psychoterapii analitycznej, które prowadzą Instytutu IAAP o uprawnieniach treningowych.

W dyskusji końcowej zwrócono uwagę, że warto zdawać sobie sprawę, gdzie obecnie projektujemy nasze poczucie niższości, czego o sobie i swoim otoczeniu nie chcemy uznać i wolimy to widzieć w innej grupie społecznej, czy określonej jednostce, gdzie wyrzucamy nasze lęki przed odrzuceniem, kogo usuwamy z grup społecznych zarówno w skali mikro oraz makro w poczuciu, że nam zagraża, kogo chcemy zniszczyć bez próby jego zrozumienia. Warto pracować nad tym, co w nas samych powoduje, że boimy się określonego Innego. Czy Inny ze swoimi myślami, przeżyciami, który nie podporządkowuje się łatwo przyjętym standardom poniekąd „zbiera” treści tych, którzy nie potrafią poradzić sobie z uznaniem własnego braku kontroli nad nim, niemożnością zniewolenia go, wtłoczenia w określone schematy? Takie potrzeby mają archetypalny rdzeń, więc bez uświadomienia ich sobie i wyciągnięcia z Cienia zarówno indywidualnego, jak i grupowego, będą stale rozgrywane względem jednostek, czy grup społecznych uznawanych za odmienne. To zagadnienie kontynuowane było na zamkniętym Sympozjum Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychologii Analitycznej (International Association for Analytical Psychology (IAAP), poświęconemu Stanowisku IAAP w sprawie pism C. G. Junga i ich wpływowi na udział osób odmiennych kulturowo w Psychologii Analitycznej. W Sympozjum udział wzięli członkowie, członkowie-kandydaci oraz routerzy IAAP.